Wat is de Nederlandse naam van de Sambucus Nigra?

Alle levende wezens worden door de mens benoemd en in vakjes gedeeld. Wij houden nou eenmaal van orde en regelmaat.

Om vast te stellen dat we het allemaal over hetzelfde levende wezen hebben, krijgt alles een wetenschappelijke, Latijnse naam.

De Nederlandse naam van de ‘Sambucus Nigra’ is ‘Zwarte of Gewone Vlierbes’. Bij de Latijnse naamgevingen is het éérste gedeelte de familienaam, en het de tweede de ondersoort.

Sambucus verwijst naar de vlierenfamilie en Nigra is Latijn voor Zwart.

Waar komt de naam Sambucus vandaan?

Van de jonge loten van deze kleine boom of snelgroeiende heester werden vroeger fluitjes gemaakt. Het Griekse woord ‘sambuke’ betekent dan ook fluit.

Het kan ook verwijzen naar de driehoekige harp, de lier, die vroeger ook gemaakt werd van vlierhout. Je kent het instrument misschien wel van de vals zingende baard uit de Asterix en Obelix-serie.

Alle vlierbomen zijn heten dus Sambucus, alleen het achtervoegsel is anders!

Waarom heet de Sambucus Nigra, Zwarte vlier?

Het woord Nigra betekent in het Latijn zwart. De kleur heeft betrekking op de diepzwarte kleur van de besjes aan deze specifieke Sambucus.

Omdat de Sambucus Nigra in Nederland veel voorkomt, noemen wij de Sambucus Nigra ook wel de Gewone Vlier.

Andere soorten Sambuci (meervoud) die in Nederland voorkomen zijn de Peterselievlier (Sambucus Nigra ‘Laciniata’), de Kruidvlier (Sambucus Ebulus) en de Trosvlier (Sambucus racemosa), die rode besjes heeft.

Wat voor soort plant is de vlier?

De vlier is een boom of een heester. Hij kan tot wel 5 meter hoog worden! De plant heeft vijf-parige, grote geveerde bladeren.

De kleine, geel/witte bloemetjes groeien in groepjes bij elkaar (schermen) en geven een lekkere, redelijk sterke geur af. Dit doen ze om insecten te lokken die nodig zijn voor de bestuiving.

Het verschil tussen een heester en een boom? Een boom heeft een stam, een heester (of struik) heeft meerdere takken die uit de grond komen.

Bomen zijn over het algemeen ook hoger dan struiken, maar struiken zijn veel wijder.

Wat is er specifiek aan de Sambucus Nigra?

Zoals al eerder opgemerkt heeft de Sambucus Nigra paars-zwarte besjes. Het langwerpige blad is onbehaard en donkergroen van kleur.

De glimmende rijpe vruchtjes zijn giftig voor ons, maar de vogels lusten er wel pap van! Vooral de spreeuwen zijn gek op de kleine besjes.

Geholpen door de vogels die via hun poep de zaadjes verspreiden, kun je de Gewone Vlier door heel Europa, Noord-Afrika en het westelijke gedeelte van Rusland terugvinden.

En de Gewone vlier is ook volledig ingeburgerd in Noord-Amerika.

Waar groeit de Gewone Vlier het liefst?

Deze plant heeft een voorkeur voor rijke grond. Denk hierbij aan mesthopen of aan een kippenren. Je ziet ze ook vaak aan de rand van het bos, in de duinen, tussen heggen en het struikgewas.

Alhoewel de vlier heel makkelijk groeit en sommige mensen het als onkruid beschouwen, wordt hij toch vaak ook expres geplant. Vooral op dorpen met oude boerderijen tref je nog veel vlieren aan.

De vlier draagt bloemetjes van mei tot juli. De besjes beginnen in het najaar te groeien, van augustus tot oktober.

Zijn vlierbessen eetbaar?

De rauwe vlierbessen zijn NIET eetbaar! Ze bevatten een licht giftige stof waarvan je behoorlijk misselijk kunt worden en hebben een sterk laxerende werking.

Niet eten dus, behalve als je graag ziek op de wc zit.

Gekookt zijn ze wel eetbaar. En zelfs heel erg gezond! Ze bevatten Vitamine A, B6 en C en de mineralen calcium, ijzer en fosfor. Daarom wordt de vlierbes ook wel tot de Superfoods gerekend.

Hoe smaken vlierbessen?

Het besje van de vlierbes bevat 3 pitjes. Normaliter zeef je de pitjes en de velletjes van de vlierbes er na het koken uit. Het sap wat overblijft, heeft een aparte, wat weeïge smaak.

Meestal wordt de pulp met suiker op smaak gebracht.

Wat kun je van vlierbessen maken?

Van de vlierbessen kun je vlierbessenjam maken, of vlierbessensap, of vlierbessensiroop.

Op de oude dorpen in Nederland kun je nog zelfgemaakte vlierbessenjam kopen, of een pannenkoek met vlierbessensiroop krijgen.

Kan je de rest van de plant ook eten?

Vlierbloesem Pannenkoek

Een lekker Oud-Hollands recept is vlierbessenpannenkoek. En het is gemakkelijk om te maken!

Bak een pannenkoek en zodra de bovenkant van de pannenkoek een beetje aan begint te stijven hang je het trosje bloemen erin.

Als de pannenkoek klaar is om omgedraaid te worden haal je de stam met bloemetjes er voorzichtig uit. De bloemblaadjes blijven in het deeg hangen, en voilà! Een perfect gezonde pannenkoek!

Vlierbloesem Beignets

De bloesem wordt ook wel verwerkt in lekkere beignets (soort van kleine gefrituurde gebakjes).

Wanneer je vlierbloesemsiroop aanlengt met wat water heb je een heerlijk gezonde en dorstlessend drankje.

Vlierbloesemwijn

Vroeger, vooral in de oorlog en tijdens de drooglegging, werd de bloesem ook wel gebruikt om wijn mee te maken.

Een scheutje vlierbloesem siroop smaakt lekker fruitig in een glas witte wijn. En wanneer je de vlierbessen laat gisten met appels, krijg je een heerlijk fruitig wijntje.

Vlierbloesemthee

Van de bloemetjes en de jonge blaadjes van de plant kun je ook een gezond kopje thee laten trekken. De thee is goed voor het immuunsysteem, en kan helpen bij het genezen van een vervelende verkoudheid of griep.

De geneeskrachtige werking van de Sambucus Nigra

Vroeger werd de Vlierbessenboom als een échte wonderboom beschouwd. Alles van de boom (of heester) kan gebruikt worden tegen een hele verzameling van kwalen.

De Indianen gebruikten de fijngestampte bladeren als smeersel tegen hoofdpijn, de Oude Grieken prezen de Vlier vooral als deodorant.

De beroemde dokter Kneipp zei vroeger dat iedere dag een kopje vlierbloesemthee goed was om het lichaam te reinigen.

De Gewone Vlier wordt vooral geprezen om zijn vochtafdrijvende en infectiewerende eigenschappen. De plant wordt ook ingezet ter bestrijding van griep, koorts, kinderziekten en ontstekingen.

Toepassingen van de bloesem, bast en wortel

Van de bloemetjes kun je een lekker stoombadje voor je gezicht maken. Het is een prima manier om op een natuurlijke manier je gezicht goed te reinigen.

Het helpt bij het herstellen van de neutrale ph-waarde van je huid en is effectief bij het bestrijden en voorkomen van acne en andere huidaandoeningen.

Gemengd met het sap van het komkommer kan het ingezet worden bij een droge huid. Gemengd met een beetje natuurlijke yoghurt is het goed voor de wat vettere huid.

Het aftreksel wat je krijgt wanneer je de bloemetjes kookt en weer laat afkoelen in de ijskast, is prima te gebruiken als aftershave.

Het heeft een ontsmettende werking voorkomt ingegroeide haartjes. Ook voor dames die scheren handig om te weten.

Onder de grijze buitenbast zit een groene bast. Een papje hiervan kan, net als de wortel, gebruikt worden bij ontstekingen van de urinewegen, nierontstekingen, reuma en jicht.

Een bosje Vlierbessenbloesem gekregen?

Zoals de roos staat voor de liefde, staat de vlierbloesem voor medelijden. Daarom worden ze ook wel aan een boeket toegevoegd bedoeld als cadeau voor een zieke, of aan nabestaanden.

Soms zie je wel eens een bosje vlierbessenbloesem op een kist liggen, of bij een graf.

In de bloemenwinkel worden de boeketjes niet (meer) gemaakt volgens dit (bij-)geloof. De witte bloesem staat vooral mooi, en wordt veel gebruikt als opvulsel in gemengde boeketten.

De bloesem toevoegen aan een felicitatie boeketje is dus eigenlijk niet zo gepast. Voor mensen die erg bijgelovig zijn, betekent het ontvangen van een bosje bloesem dat je het succes dat ze vieren vervloekt.

Vlierbes-verhalen van Vroeger

De vlierbes is een plant waar ook veel verhalen aan vastkleven. Hier zijn er een paar!

• De Kelten, die rond het begin van onze jaartelling in Midden-Europa woonden, dachten dat Adam uit een vlierboom was geboren.
• Zigeuners beschouwden de vlierbes als een heilige plant. Ze gebruikten het veel in hun medicijnen en toverdrankjes en bij het uitspreken van vloeken.
• Vroeger had de koetsier van de lijkwagen een zweep die gemaakt was van vlierenhout. De kistdragers hadden een vliertak bij zich, om de kwade geesten op afstand te houden.
• De vliertak wordt ook veel gebruikt in de hekserij, en tijdens duiveluitdrijvingen
• Het kruis van Jezus zou gemaakt zijn van vlierenhout. Judas, die Jezus verraden zou hebben heeft zich dan ook uit schaamte aan een vlierbessenboom opgehangen.
• Als je zonder eerst een gebedje te doen een vlierbessenboom kapt om er een wiegje van te maken, komt Vrouw Holle je kind halen.