Wat is het grootste meer van Afrika?

Totaal heeft Nederland iets minder dan 63.000 km² aan water. Dit is inclusief het Nederlandse gedeelte van de Noordzee.

Het IJsselmeer is met een totaaloppervlakte van 1100 km² het grootste meer in Nederland. Dit, ter vergelijking van onderstaande.

Het Victoriameer is het grootste meer van Afrika. Met een oppervlakte van iets minder dan 70.000 km² is het Victoriameer het op één na grootste zoetwatermeer in de wereld.

Op nummer 1 staat Lake Superior in Noord-Amerika.

Hoe groot is het Victoriameer?

Qua oppervlakte is het Victoriameer ongeveer net zo groot als België en Nederland samen. Het ligt in 3 verschillende landen van Oost-Afrika, namelijk Tanzania, Kenia en Oeganda.

Het Victoriameer is dan wel groot in oppervlakte, maar heeft een gemiddelde diepte van slechts 40 meter. De maximale diepte die er gemeten is is 81 meter.

Er liggen ook wat eilanden in het meer. Het grootste eiland is 560 km² en heet het Ukerewe-eiland. Dit eiland is van Tanzania en het staat bekend om de grote populatie Afrikanen met albinisme.

In vroegere tijden werden de albino-kindertjes gebruikt voor zwarte magie rituelen. Daarom dumpten veel families hun jonge kinderen met dit genetische gebrek op het eiland.

Hoe is het Victoriameer ontstaan?

Geologisch gezien is het Victoriameer ongeveer 500.000 jaar oud. Het is gelegen in een groot dal.

Dit dal maakt deel uit van de oostelijke en westelijke armen van de Grote Afrikaanse Slenk, ook wel de Grote Riftvallei genoemd.

Een slenk is de plaats waar de tektonische platen die de aardkorst vormen van elkaar af bewegen.

De Grote Slenk loopt van Libanon naar Mozambique en heeft een totale lengte van 6400 km. Het Victoriameer ligt in deze gleuf.

Waar komt al dat water vandaan?

Het Victoriameer is het verzamelpunt van regenwater en het water van de rivieren die er in uitmonden.

De meest belangrijke rivieren die zorgen voor de toevoer van het water komen uit het westelijk gelegen Kenia en het noordelijke gelegen Tanzania, Rwanda en Burundi.

De belangrijkste rivier die door het Victoriameer loopt is de Nijl.

De rivier heeft zijn bron op ongeveer 150 km afstand van het meer, stort zijn water in het meer, vermengt het met de andere toegevoegde wateren, en stroomt daarna weer verder richting Egypte om vervolgens uit te monden in de Middellandse Zee.

De geschiedenis van het Victoriameer

Geologen hebben zoals eerder al vermeld het vermoeden dat het meer 500.000 jaar oud is. Maar verder onderzoek naar de oudheid van het meer en alles wat er in leeft, heeft wat heel bijzonders opgeleverd.

De knappe koppen zijn erachter gekomen dat het meer ongeveer 15.000 jaar geleden helemaal moet zijn opgedroogd. Wat de oorzaak hiervan is geweest weten ze niet.

Toen na deze droge periode er door de rivieren weer naar het meer werd gevoerd, kwam er een nieuwe aanwas van vissen en planten uit die rivieren mee.

Deze pasten zich aan de nieuwe omstandigheden aan en evolueerden samen tot nieuwe rassen. Er vond een kleine evolutionaire explosie plaats, die nergens anders op aarde te zien is.

Wie heeft het Victoriameer ontdekt?

Voor de bewoners van de streek heeft het meer natuurlijk altijd bestaan. Maar de westerse wereld weet pas van dit meer sinds 1858.

De ontdekker was de Britse John Speke. Hij noemde het meer Victoria, ter ere van de toenmalige koningin van Engeland.

Liggen de Victoria Falls bij het Victoriameer?

Je zult misschien denken dat de Victoria Watervallen (de grootste waterval ter wereld) in verbinding zou staan met het grootste zoetwatermeer van Afrika.

Maar, dit is niet het geval! De Victoria Falls liggen veel zuidelijker, op een afstand van maar liefst 2000 km van het meer, en ze staan op geen enkele manier met elkaar in verbinding.

Ze hebben toevallig allebei dezelfde naam gekregen omdat ze beiden in de 19e eeuw ‘ontdekt’ werden door de westerse wereld.

De engelse ontdekkers vernoemden hun ontdekkingen naar de Engelse Koningin Victoria, die aan de macht was.

Zij legde veel belang aan het ontdekken en in kaart brengen van Afrika en andere zuidelijk gelegen landen.

Het marine leven in het Victoriameer

In het begin van deze eeuw leefden er ongeveer 2.500 verschillende vissoorten in het meer.

Ter vergelijking: in heel Europa hebben we ongeveer 200 verschillende soorten zoetwatervissen. Het meer werd dan ook beschouwd als een populair onderzoeksobject in de evolutiebiologie.

De Nijlbaars

Helaas is van deze rijke fauna vandaag de dag niet veel meer overgebleven. De Afrikaanse vissers dachten slim te zijn, en zette de Nijlbaars in het meer uit.

De Nijlbaars is een snelgroeiende, dikke vette vis. De zoetwaterbaars voelde zich meteen erg thuis in het meer. Hij begon zich al snel voort te planten.

De Nijlbaars is echter een roofvis, en in de jaren 70 vond er een geboorte-explosie van Nijlbaarsvissen plaats. Deze vraten (en vreten nog steeds) het grootste gedeelte van de inheemse vissen op.

De lokale vissers boeit het niet zoveel. Die vangen en verkopen liever een Nijlbaars van 2 meter en 110 kilo dan de minder lekkere, en veel kleinere (20 cm) inheemse Furu.

De snelgroeiende Nijlbaars bleek een zegen voor de lokale visserij. Veel van deze in het Victoriameer gevangen Nijlbaars wordt geëxporteerd.

Ook in Nederland kun je een bordje Nijlbaars uit het Victoriameer eten.

Ontbossing rondom het meer

De komst van de Nijlbaars heeft de visstand in het meer en de afstromende rivieren zoals de Nijl zeker geen goed gedaan.

Een ander onvoorzien neveneffect van de komst van de Nijlbaars is de ontbossing.

De kleine Furu was makkelijk om te drogen, maar voor het drogen van de dikke Nijlbaars heb je een hele hoop hout nodig. Dit levert kale gebieden op, die niet meer worden aangeplant.

Modder in het meer

Door de ontbossing stroomt er nu tijdens de regenbuien grote hoeveelheden modder het meer in.

Behalve dat de kleur van het eens zo heldere meer nu veranderd is in een modderpoel heeft dit nog een andere, hele vervelende bijwerking.

Door de donkere brij kunnen de inheemse vissen hun partners niet meer zien, en zien ze ook de roofvissen niet meer aankomen.

Een muggenparadijs

De Furu was misschien wel niet zo lekker en makkelijk te vangen, maar deze vis wordt nu ook hard gemist, omdat hij zich voornamelijk voedde met de larven van muggen.

De zuurstofarme, langzaam dichtslibbende havens vormen de ideale broedplaats voor muggen. De muggenstand is dan ook enorm toegenomen.

De wondjes die de muggen bij mens en dier achterlaten kunnen gemakkelijk ontstoken raken, met alle gevolgen van dien.

En wat is het probleem met de Waterhyacint?

De totale ecologische destructie die door de Nijlbaars is aangericht is haast niet te overzien. Maar de Nijlbaars is niet de enige indringer waarmee het Victoriameer te maken heeft gekregen.

De Zuid-Amerikaanse waterhyacint Eichhornia Crassipis heeft lila bloemtrossen en ziet er prachtig uit, maar is ook een echte dooddoener.

De populaire sierplant is waarschijnlijk door toeristen vanuit Egypte mee naar het zuiden van Afrika genomen. De mooie plant werd in vijvers uitgezet, en sierde menig hotel en ecolodge.

Hij heeft zich waarschijnlijk verspreid via het netwerk van rivieren. De waterhyacint woekert nu in Azië, Noord-Amerika, en Afrika.

Een groot nadeel van de waterhyacint is niet alleen dat de plant woekert als een hardnekkig onkruid, maar het verstikt het onderliggende water, waardoor algengroei toeneemt en vis sterft.

De waterplant is ook weer een prima broedplaats voor muggen.

Een andere nadelig effect van de waterhyacint is dat het de havens en de waterstromen van en naar het meer verstopt.

Sommige havens zijn al helemaal dichtgegroeid en de waterhyacint woekert zichzelf over de bootjes en huisjes heen

De Oegandese regering heeft het helemaal gehad met de plant. Wanneer je een waterhyacint in huis hebt of uitzet op je vijver kun je een behoorlijke boete krijgen!

De plant is bij wet verboden. Dit omdat een hele belangrijke waterkrachtcentrale steeds meer begon uit te vallen als gevolg van verstoppingen veroorzaakt door de plantenbrij.

Overige planten en dieren bij het Victoriameer

Langs de oevers van het meer groeien veel verschillende soorten papyrus (cyperus papyrus) en vindt je veel moerassen.

Het meer is een favoriete plaats voor nijlpaarden. Het ondiepe water en de moerasachtige oevers vormen de ideale leefomstandigheden voor dit logge, gevaarlijke beest.

Met enige regelmaat worden onbehoedzame toeristen of een onvoorzichtige visser meegenomen naar de bodem van het meer.

Op enkele van de kleine eilandjes in het meer kun je het knaagdier Pelomys Isseli tegenkomen. Dit is een oude voorvader uit de ratten en muizen familie die verder nergens anders voorkomen.

Gaat het Victoriameer langzaam dood?

Nou, het zal nog wel wat jaartjes duren, maar de toestand is absoluut zeer zorgelijk te noemen.

Mocht het Victoriameer opdrogen of dichtslibben, dan droogt ook de Nijl voor een heel groot deel op, en deze rivier is de levensader van veel Afrikaanse landen.

Laten we hopen dat we lang voor die tijd een oplossing voor de problemen hebben gevonden.