Harry Mulisch (1927-2010) is een van Nederlands bekendste auteurs. In zijn boeken laat hij zich graag inspireren door Griekse mythologie en brengt hij vaak in woorden hoe de mens beïnvloed wordt door oorlog, meer bepaald de Tweede Wereldoorlog en de holocaust. Mulisch flirtte verder met een ‘magische-fantastische’ stijl, waarbij hij zichzelf een ‘alchemistische schrijver’ noemt.
Hij schreef verder ook toneelstukken, dichtbundels en biografieën. Hij ontving verschillende prijzen zoals de P.C. Hooft-prijs en de Grote Prijs der Nederlandse letteren voor zijn gehele oeuvre.
Harry Kurt Victor Mulisch werd geboren in Haarlem als kind van een Oostenrijks-Hongaarse vader en Duits-Joodse moeder. Na hun scheiding in de kinderjaren van Harry, vertrok zijn moeder naar de Verenigde Staten. Zijn familie werd op verschillende manieren getroffen door de Tweede Wereldoorlog.
Grootouders lieten het leven in concentratiekampen terwijl zijn vader collaboreerde en na de oorlog werd opgeroepen om als medewerker in de gevangenis aan de slag te gaan. Deze contradictie bracht hem tot uitspraken als ‘Ik bén de Tweede Wereldoorlog’.
Vanaf de jaren ’50 vestigde hij zich in Amsterdam en maakte er deel uit van een kring van kritische geëngageerde schrijvers die zich mengden in het maatschappelijke debat.
Inhoudsopgave
1. De Ontdekking Van De Hemel (1992)
De ontdekking van de hemel is wellicht Mulisch’ meest bekende boek. Zijn magische en fantastische stijl komt hier goed naar voren. Het boek werd zowel nationaal als internationaal vol lof ontvangen en werd in 2007 verkozen tot beste Nederlandse roman aller tijden. Het werd tevens materiaal voor de Britse-Nederlandse verfilming onder regie van Jeroen Krabbé in 2001.
Quinten Quist is uitverkoren om via een fantastische queeste de tien geboden (stenen tafelen) van Mozes te vinden en terug te brengen naar God. Een avontuur dat de mens weerspiegelt in zijn verbroken band met God en zijn verloren toestand in zijn verbinding met technologie. De aankondiging van de ondergang.
2. De aanslag (1982)
De aanslag is een oorlogsroman die het verhaal brengt over een moord tijdens de Duitse bezetting. De hele reeks van gebeurtenissen heeft een enorme impact op het leven van het hoofdpersonage. Een typisch Mulisch boek dat onderdompelt in de filosofische en psychologische kwesties van de oorlog en de zinloosheid ervan. Het boek maakte de schrijver bekend bij het grote publiek.
Fake Ploeg, lid van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) wordt vermoord tijdens een aanslag door het verzet. De buren leggen het lijk voor het huis van Anton Steenwijk. De ouders van Anton worden opgepakt en vermoord door de Duitsers. Anton ontdekt gedurende zijn leven verschillende perspectieven op de aanslag. Een onderdompeling in de relativiteit van schuld en onschuld.
3. Siegfried, een zwarte idylle (2001)
Siegfried is het laatste boek van de hand van Harry Mulisch. De eerste druk werd uitgegeven bij De Bezige Bij. Het gaat over Hitler en zijn figuur geportretteerd als het niets. Hierbij tracht Mulisch iets te doorgronden van deze complexe historische figuur. Hij legt hierbij verbanden tussen Hitler en Nietzsche. Het geloof in het niets en Nietzsche als profeet.
De Nederlandse schrijver Rudolf Herter (alter ego van Mulisch) wordt uitgenodigd op de ambassade in Wenen. Tijdens zijn bezoek aan de diplomatieke landgenoten krijgt hij ideeën over het schrijven van een essay over Hitler. Hij krijgt de kans om mensen te ontmoeten die nauw in de omgeving van Adolf Hitler en Eva Braun gewerkt hebben. In deze ontmoetingen ontdekt Herter pittige familiedetails, namelijk een verborgen zoon van Hitler en Eva, genaamd Siegfried Falk. Deze wordt na de oorlog vermoord om alle sporen van het mogelijk joods zijn van Eva Braun te vernietigen. Herter treedt in hysterie en tijdens het inspreken in zijn dictafoon, sterft hij aan een hartaanval met dezelfde laatste woorden als Hitler.
4. Het stenen bruidsbed (1959)
Dit is Mulisch’ eerste roman over de vernietiging van de Tweede Wereldoorlog. Het is tevens het boek dat zijn eerste magisch-mythische schrijfperiode afsluit en een nieuwe fase aankondigt. In de jaren zestig, gaat Harry Mulisch zich sterker engageren als schrijver. In het stenen bruidsbed confronteert hij door zijn perspectief op oorlog als een eeuwig fenomeen. Hij doet ons verder nadenken over misdaadfiguren in dergelijke context. Hij verwijst naar Ilias van Homerus, de Trojaanse oorlog en andere recente oorlogsfiguren. Hiermee filosofeert hij over het begrip tijd.
Het verhaalt het bombardement op Dresden in februari 1945 vanuit het perspectief van degene die bombardeert. Tandarts Norman Corinth is boordschutter in een van de bommenwerpers en gaat dertien jaar later terug naar Dresden. Hij wordt geconfronteerd met de gevolgen van de oorlog en zijn eigen daden die hiertoe bijdroegen.
5. De kamer (1947)
De kamer is het eerste gepubliceerde verhaal van Mulisch. Het werd uitgegeven in 1947 in het Elseviers Weekblad en later in de verzameling van romans Mulisch’ universum (1997). Harry liet zich inspireren door zijn eigen wandelingen langs een huis waarin pianomuziek weerklonk.
Het hoofdpersonage keert terug uit het buitenland en is op zoek naar een kamer. Hij wordt getroffen door een vreemde ziekte, waarbij de net gehuurde kamer uiteindelijk zijn sterfkamer wordt.
6. Archibald strohalm (1952)
Archibald strohalm is de debuutroman van Mulisch en won de Reina Prinsen Geerligsprijs. Het werd uitgegeven bij de Bezige Bij in 1952. Hij werkte twee jaar aan dit boek en introduceert hier de magische-mythische schrijfstijl. Een stijl waarbij hij het verhaal laat starten met een scene uit het dagdagelijkse leven en uiteindelijk laat resulteren in een wonderbaarlijk tafereel.
Het hoofdpersonage Archibald Strohalm woont in een provinciestadje vlakbij de kerk. Hij leidt een eenzaam leven en werkt in een kantoorgebouw. Op het kerkpleintje vinden theatervoorstellingen plaats voor kinderen, tot ergernis van Archibald, die de taferelen religieus en somber vindt. In een poging tot het brengen van ander soort voorstellingen, wordt Archibald uitgejouwd door het publiek. Hij wordt uiteindelijk zelf door de schrijver van het boek, de schepper, vernietigt.
7. Twee vrouwen (1975)
Het boek Twee vrouwen legt de complexe liefdesrelatie tussen twee vrouwen bloot. Het is een bijzonder werk binnen het oeuvre van Mulisch: het werd goed ontvangen bij het grote publiek en het bracht de schrijver steeds meer internationale erkenning. In de jaren zeventig was homoseksualiteit nog niet zo aanvaard als vandaag, en het was dan ook niet onopgemerkt dat Mulisch het ‘gewone’ ervan in het daglicht stelde.
Laura Tinhuizen is conservator in een museum en is vijf jaar gescheiden van theatercriticus Alfred Boeken. Wanneer haar moeder overlijdt, besluit Laura haar ervaringen neer te schrijven. Hierbij schrijft ze ook over haar ontmoeting met Sylvia Nithart. Dit draait uit op een lesbische relatie waarbij man-vrouw verhoudingen kritisch belicht worden (Alfred verschijnt terug op het toneel), en waarbij twee vrouwen op zoek gaan naar manieren om aan hun kinderwens te voldoen.
8. Het zwarte licht (1956)
Het boek werd uitgegeven bij De Bezige Bij. De roman ontving de Bijenkorf-literatuurprijs in 1957. Het verwijst onder meer naar de Orpheus-mythe en de zoektocht naar het terugbrengen van een verloren geliefde.
Het zwarte licht brengt het verhaal van Maurits Akelei, een stadsbeiaardier die zichzelf gevangenhoudt in een onaangename ervaring uit het verleden. Zo’n twintig jaar terug, ging zijn toenmalige vriendin Marjolein met een andere man in zee. Sindsdien ervaart Maurits een aankondiging van het einde, een soort continue apocalyps waarbij hij in het laatste hoofdstuk effectief de wereld ziet ondergaan.
9. Voer voor psychologen (1961)
Dit is een bundeling van autobiografisch werk en wordt als een sleutelboek in zijn oeuvre beschouwd. Het werd uitgegeven bij De Bezige Bij. Dit werk kan tevens als een studie gelezen worden over schrijverschap en literatuur. Het boek bestaat uit zes delen.
In Voer voor psychologen heeft Mulisch het over de motivatie tot schrijverschap, en de link tussen schrijven en wetenschap. Hij heeft het verder over zijn eigen afkomst en anekdotes daaromtrent. Mulisch schrijft over adolescentie en het ontdekken van seksualiteit. In het deel Zelfportret met tulband wisselt hij reflecties over het dagdagelijkse (negen ‘vandagen’) af met beschouwende essays. Dit deel schrijft hij vanuit Venetië, een ervaring die de negende ‘vandaag’ vormt.
10. Het woord bij de daad (1968)
In Het woord bij de daad schrijft Mulisch over zijn ervaringen in Cuba, waar hij ook Fidel Castro ontmoette. Hij bestudeert de Cubaanse maatschappij, de revolutie en de aspecten van guerrillastrijd. Hij laat zich inspireren door socialistische en marxistische figuren, zoals ook in zijn boek de Reconstructie (1969) waarin hij samen met Hugo Claus over Che Guevara schrijft.
Het woord bij de daad is een non-fictieboek van Mulisch dat in de lijn ligt van zijn romans. Hij keert zich tegen politieke verstening en pleit voor een permanente revolutie. Hij schaart zich achter Fidel Castro als een man met stem voor de nodige volksbeweging.
